Afazi ve Diğer Nörolojik Konuşma Bozuklukları

Afazi nedir?

Afazi, kişinin konuşabilme ve konuşulan dili anlayabilme yeteneğini azaltan bir dil bozukluğudur. Genel olarak kişinin zekasında bir değişikliğe sebep olmaz ancak iletişim kurabilme kabiliyetini bozar. Afazi, aynı zamanda kişinin okuma ve yazma yeteneklerini de bozabilir.

Afazinin sebebi nedir?/Neler afaziye sebep olur?

Genellikle felç geçirmeye ya da kafa travmasına bağlı olarak gelişen beyin hasarları afaziye sebep olabilir.
Afazinin tipini ve ciddiyetini büyük oranda beyindeki hasarın yeri ve miktarı belirler. Afazinin pek çok değişik tipi vardır:

İfade Edici Dilde Afazi – Konuşma ve yazmada güçlük görülür. İfade edici dilde afazisi olan kişilerin bir kısmı bazı durumlarda basit sorulara tek kelimelik cevaplar verebilirler. Bu kişilerin diğer bir kısmı kısa sohbetler yapacak kadar konuşabilir ancak söylemek istedikleri kelimeyi bulmada güçlük çekebilirler ya da cümlede bazı kelimelerin yerlerini boş bırakarak konuşabilirler.

Alıcı Dilde Afazi – Algılama ve okumada güçlük görülür. Alıcı dilde afazisi olan kişilerin bir kısmı bazı durumlarda basit soruları anlayabilir ancak iki basamaklı komutları takip ederek doğru olarak yerine getiremeyebilirler. Bu kişilerin diğer bir kısmı basit bir sohbeti dinleyerek takip edebilir ancak duydukları bilgiler daha karışık bir hale geldikçe bunu algılamada problem yaşarlar.

Global Afazi – Afazinin en ağır tipidir. Global afazisi olan bir kişinin hem ifade edici (konuşma ve yazma) hem de alıcı (algılama ve okuma) dilinde belirgin problemler görülür.

Afazisi olan kişilerin hemen hemen tamamında ifade edici dilde ve alıcı dilde problemler bir arada görülür ancak problemlerin oranları değişkenlik gösterir.
​
Beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkabilecek diğer problemler nelerdir?

Felç ya da başka bir beyin hasarı geçiren kişilerin vücutlarının bir tarafında zayıflık ye da uyuşukluk olabilir (tipik olarak beyin hasarının olduğu tarafın karşı yönünde). Görme ile ilgili problemler, hafıza ve problem çözme yeteneğinde bozulma, daha duygusal bir kişi olma gibi değişiklikler görülebilir. Tüm bunlara ilave olarak kişide disfaji (yutma problemleri) de görülebilir ve bu durum ağızdan güvenli olarak beslenebilmelerine engel olabilir. Beyin hasarları, afazi gibi dil problemlerine yol açmanın yanı sıra dizartri ve apraksi gibi konuşma problemlerine de yol açabilirler.

Dizartri: Konuşma organlarının kas zayıflığı, paralizisi ya da koordinasyon problemine bağlı olarak konuşma seslerinin akıcılığı ve/veya ses problemlerinin bir arada ortaya çıkmasıdır. Buna sebep olacak durumlara inme, serebral palsy, Parkinson hastalığı, multipl skleroz (MS) ve amilotropik lateral skleroz (ALS) örnek olarak gösterilebilir.
​
Dizartrisi olan bir kişide şunlar ortaya çıkabilir:

• Dil sürçmesi ile karakterize aşırı monoton ya da ritmi bozuk bir konuşma
• Zayıf ya da kısık ses
• Burundan konuşur gibi bir ses
• Yukarıdakilerden birkaçının bir arada görülmesi

​Apraksi: Konuşmanın motor hareketlerinin beyin tarafından planlanması aşamasındaki bir bozukluktur. Apraksi, konuşmayı başlatma, sesleri, heceleri ya da kelimeleri tutarlı ve düzenli şekilde birbiri ardına dizerek söyleyebilme ve/veya konuşma sırasında doğru hecede doğru vurguyu kullanabilme gibi yetenekleri etkiler. Bu problem, kas güçsüzlüğüne ya da paralizisine bağlı olarak ortaya çıkmaz.
​
Apraksisi olan kişilerde şunlar ortaya çıkabilir:

• Kelime içindeki sesleri karıştırmak
• Yanlış sesi söylemek
• Kelime ve cümleleri her tekrar edişte farklı şekillerde söylemek
• Ağır vakalarda konuşma seslerini hiç ortaya çıkartamamak

Afazi birden fazla dil konuşan kişileri nasıl etkiler?

Kişi bildiği dilleri aynı zamanda öğrenmiş ise bu bilgiler beyinde aynı merkezlerde depolanmış olacağı için hepsinde aynı problemlerin ortaya çıkması beklenir. Ama kişi bildiği dilleri farklı zamanlarda öğrenmişse bu bilgiler beyinde birbirlerinden farklı merkezlerde depolanmış olacakları için beyindeki hasarın oluşum yerine ve genişliğine bağlı olarak bu dillerin etkilenme oranları değişkenlik gösterebilir. Bu durumda daha fazla korunmuş olan dili kullanarak değerlendirme ve tedavi yapmak en etkili yoldur.

Afazisi olan kişiler uzmanlardan hangi alanlarda yardım alabilirler?

Hem afazisi olan kişiler hem de bu kişilerin aile yakınları pek çok konuda uzmanlardan yardım alabilirler. Dil ve Konuşma Patologları bir kişinin afazi seviyesini değerlendirmek ve ona tedavi sağlamak üzere eğitim almış uzmanlardır. Pek çok beyin hasarında olduğu gibi afazi tedavisinde de ilk 1 yıl en kıymetli zamandır. Beyindeki tedavi mekanizmaları en yoğun olarak erken dönemdeki süreçte aktiftir ve bu süre terapi ile iyi desteklenmelidir. Kişi ve aile yakınları iletişimin etkinliğini arttırabilecek yöntemleri, günlük aktivitelere katılımı kolaylaştıracak stratejileri öğrenebileceklerdir. Afazisi olan kişilerin bir işitme değerlendirmesinden geçmeleri de son derece önemlidir çünkü işitme kaybının olduğu durumlarda afazisi olan kişi için iletişim kurabilmek daha da zorlaşacaktır.

Dil ve Konuşma Patoloğu afazisi olan bir kişiye ne şekilde yardım edebilir?

Afazisi olan kişinin zorluk çektiği konulara bağlı olarak Dil ve Konuşma Patoloğu’ nun sağlayacağı hizmetler değişkenlik gösterir. Dil ve Konuşma Patoloğu, kişinin günlük aktivitelerindeki ve genel sosyal durumlardaki dil becerilerini geliştirmek amacıyla pek çok değişik tedavi yaklaşımı kullanır. Dil ve Konuşma Patoloğu kişinin algılamasını, kelime ve cümle kullanımını arttırıcı yönde aktiviteler yapmasını sağlayabilir, kişilere dille ilgili olarak yetersiz kaldıkları durumları telafi edici yönde düşüncelerini mimiklerle, resimlerle ya da işaretlerle iletme yöntemleri öğretebilir. Bazı durumlarda arttırıcı/alternatif iletişim yöntemleri afazisi olan kişilerin kendilerini daha etkili olarak ifade edebilmelerini sağlayabilir. Dil ve Konuşma Patoloğu bir yöntemin seçilmesi, uyarlanması, uygulanabilmesini sağlar. Dil ve Konuşma Patoloğu’ nun özellikle erken dönemde sağlayacağı hizmetler afazi tedavisi için son derece önemlidir.