Çocuklarda Yutma

Çocuğunuz pek çok yemeği reddediyor ya da yemek seçiyor olabilir. Peki ama neden? Çocuğun yemek yememesinin nedeni sırf tadını beğenmemesi olabileceği gibi altında çok ciddi problemler de yatıyor olabilir.

Çoğu zaman fark edilmeyen yutma bozuklukları akciğer enfeksiyonuna kadar gidebilen çok ciddi sorunlara neden olabilir. Yemek seçtiğini sandığınız çocuk aslında gerçekten yemeği yiyemiyor, yediklerini sindiremiyor ve rahatsızlık yaşıyor ya da hava yolunu (nefes borusunu-akciğeri) korumakta güçlük çektiği için yemeyi reddediyor yani yutma bozukluğu yaşıyor olabilir. Çocuk yaşadığı problemi ifade edemez, bu sebeple aileler çok dikkatli olmalıdır.

Yutma bozukluğu olan çocuklarda görülen belirtiler nelerdir?

Örneğin:

Bebek çok sık kusuyor ve yediklerinin çok azını midesine gönderebiliyorsa yutmanın yemek borusu fazında yani sindirimde bazı problemlerden şüphelenilir.
Çok küçük çocukların yemek yerken vücudu kasılabilir, vücudu morarabilir.
Çocuk yutamadığı için hava yolunu koruyabilmek adına değişik kıvamdaki yiyecekleri reddedebilir. Örneğin çocuk, içinde pirinç olan çorbalar gibi iki farklı kıvamın bir arada olduğu yiyeceklerle zorluk yaşıyor olabilir.
Çocuk bazı yiyecekleri yerken çiğneme ve yutma süresi uzadığı için beslenme zamanı uzayabilir, lokmalar ağız kenarından dökülebilir.
Çocuk beslenirken öksürük ve öğürme oluşabilir, doğru nefes alıp verme zor olabilir.
Besleme sonrasında çocuğun çıkardığı sesler ıslak ve hışırtılı değil, temiz ve net olmalıdır.
Besleme sırasında daha dik pozisyonda olan çocuk, beslemenin hemen ardından yatay pozisyona getirilirse ağızda birikenler nefes borusuna akabilir ve çocuk bunu hissedip öksürerek temizleyemeyecek durumda ise akciğer tehdit altına girer.
Bütün bunların sonucu olarak çocuk kilo alamaz, büyümesi yavaşlar.

Tanı nasıl konuluyor?

Bir dil ve konuşma patoloğu, çocuğun beslenme ve yutmasını değerlendirmek üzere gerekli testleri yapar, mümkün olan tedaviyi planlayıp uygular. Öncelikle çocuğun medikal hikayesi, gelişimi ve semptomları incelenir. Yutma işleminde kullanılan kasların kuvveti ve eklemlerin hareket kabiliyeti, çocuğun yeme-içme sırasındaki duruşu ve davranışı gözlenir. Yutmayı değerlendirebilmek için bazı özel testler uygulamak gerekebilir. Bu değerlendirmeyi Fiberoptik Endoskopik Yutma Testi şeklinde poliklinikte yapmak, ihtiyaç halinde ise Modifiye Baryumlu Yutma Testi – Videofloroskopi adı verilen radyolojik bir inceleme yöntemi ile yapmak mümkün. Biz kişinin sağlıklı yutup yutamadığını objektif test yöntemleriyle kesin olarak söyleyebiliyoruz, bunu “Hastayı yedirelim, bakalım yutabilecek mi?” yöntemiyle yapmıyoruz!”

Yutma testi nasıl yapılıyor?

Fiber optik endoskopik yutma testinde, fleksible endoskoplarla normal anatomiyi izlemek, lokmanın nefes borusu ve yemek borusunun ortak olduğu bölgeyi atlayarak yemek borusuna sağlıklı şekilde geçip geçemediği izlenebiliyor. Bu yöntemde hasta radyasyona maruz kalmıyor, işlem son derece pratik şekilde poliklinikte uygulanabiliyor. Yutmanın bozuk olup olmadığını değerlendirmenin radyolojik bir yöntemi var: Modifiye Barumlu Yutma Testi – Videofloroskopi. Yutma dinamik bir işlemdir, bazı vakalarda fleksible endoskoplarla yapılan muayenenin bir basamak ilerisine geçip yutmanın tüm aşamalarını izlemek gereklidir. Videofloroskopide de hastaya ağızdan radyolojik ışık altında görülebilen bir madde (örneğin baryum) karıştırılmış yiyecek verilip yutması isteniyor ve tüm aşamalar video şeklinde izlenebiliyor. Bu yöntemle hastanın sağlıklı yutup yutamadığının ötesinde neden yutamadığını, hangi fazda nasıl bir zayıflık olduğunu tespit etmek mümkün oluyor. Tedavi de bunlar ışığında planlanıyor.

Yutma bozukluğunun tedavisi nasıl yapılıyor?

Dil ve konuşma patoloğu çocuğa ve duruma özel olacak şekilde belli çalışmalar planlar. Bunlar anne-baba aracılığı ile yaptırılması gereken pozisyonlamalar ve egzersizleri içerir. Bu egzersizler beslenme ve yutma işleminde kullanılan kas kuvvetini, duyusunu ve koordinasyonunu geliştirir. Ayrıca beslenme ve yutmayı geliştirecek yönde özel yiyecekler, araçlar ve teknikler öğretir.

Yutmayı geliştirecek özel yiyecekler nelerdir?

Yiyecek kıvamının seçimi yutmanın durumuna, problemin hangi fazda ve ne şekilde açığa çıktığına bağlı olarak yapılacaktır. Ancak, kaygan yiyecekler, tamamı aynı kıvamda olan yani taneler içermeyen yiyecekler, hisleri uyandıracağı için soğuk ve ekşi tatlar tercih edilebilir. Örneğin en basit gözüken su bazen en korkulacak kıvamdır, çünkü çok hızlı hareket eder, kontrolü zordur ve tüm açıklıklardan kolayca içeriye sızar. Ancak buna karşın kimyasal içeriği karışık olmadığı için bir enfeksiyona sebep olsa dahi bununla daha kolay başa çıkılması beklenebilir.

Yutma bozukluğu yaşayan çocuğu olan aileler neler yapmalı?

Çocuğunuzda yutma bozukluğu olduğundan şüphe ediyorsanız ya da bu yönde bir tanı konmuşsa yutmanın gelişimini değerlendirmesi ve egzersizleri planlaması için bir dil ve konuşma patoloğu ile görüşmelisiniz.

Bebek ve çocuklarda yutma bozukluğunun nedenleri

Sinir sistemi problemleri (serebral palsy, menenjit, ensefalopati)
Gastrointestinal problemler
Prematüre/erken doğum
Düşük doğum kilosu
Kalp hastalığı
Damak/dudak yarığı
Solunum yolunu etkileyen durumlar

Yutma bozukluğu olan çocuklarda neler görülebilir?

Sıvı kaybı yaşanabilir.
Yeterli besin alınamayabilir.
Lokma nefes yoluna kaçabilir. Bu durum nefessiz kalmaya ya da akciğer enfeksiyonu gelişimine sebep olabilir.
Solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı olarak kronik akciğer hastalıkları gelişebilir
Çocuk sosyallikten uzaklaşabilir.